Stoma komplikasyonları

Stoma ya da ostomi, sindirim sistemi organlarının karın cildine ağızlaştırılmasına verilen tıbbi isimdir. Halk arasında “bağırsağın torbaya alınması” veya “bağırsağın dışarı alınması” şeklinde de adlandırılır. Stomaya bağlı sorunlar nadir değildir ancak uzman kişilerce takip ve tedavisi yapıldığı sürece bu sorunların çoğu kolaylıkla çözülebilir niteliktedir.

İskemi ve nekroz

Stoma olarak dışarı alınan bağırsak kısmının kanlanmasının bozulması ve bunun sonucunda stomada nekroz yani gangren gelişmesidir. Bu durum genellikle ameliyattan sonraki ilk 24-72 saat içinde gelişir. Bu nedenle, ameliyat sonrası erken dönemde stomalar canlılık açısından yakın takip edilmelidir. Takipte en önemli ipucu stomanın yani bağırsağın görünümüdür. İyi kanlanan bir stoma pembe-kırmızı, parlak ve nemli bir görünüme sahiptir. Buna karşın, kanlanması bozuk stomalar koyu mavi veya mor renkte, gangrene olmuş stomalar ise kahverengi veya siyah renkte gözükürler.

Stomada iskemi ve nekroz gelişmesi halinde genellikle ameliyatla kanlanması bozulmuş bağırsak kısmının çıkartılması ve yeni bir bağırsak kısmı ile yeni bir stoma yapılması gerekir.

Kanama

Genellikle ameliyattan sonraki erken dönemde ortaya çıkar. Kanamanın stomaya dönüştürülen bağırsak yüzeyinden veya stomanın kenarlarından mı, yoksa bağırsağın içinden mi geldiği netleştirilmelidir. Bağırsağın içinden gelen kanama aslında bir sindirim sistemi kanamasıdır ve bu şekilde tedavi edilmelidir. Buna karşın, stomanın kendisinden veya çevresinden kaynaklanan kanamalarda yerel tedavilerle kanama kontrol altına alınır.

Mukokütanöz ayrışma (stomanın ciltten ayrışması)

Stoma yapılan bağırsak ucu çevresindeki cilde dikişlerle tespit edilir. Bu dikiş hattında yeterli iyileşme olmaması halinde stoma kenarları çevresindeki ciltten ayrışır. Bu duruma “mukokutanöz ayrışma” adı verilir. Ameliyattan sonraki herhangi bir dönemde ortaya çıkabilir. Genellikle yerel tedavilerle kontrol altına alınabilen bu sorun bazen yeni bir cerrahi müdahaleyi gerektirebilir.

Stoma retraksiyonu (stomanın içeriye kaçması)

Stomanın cilt seviyesinin altına doğru kaçmasıdır. Mukokutanöz ayrışmaya ek olarak stoma aşağıya çöker. Ameliyattan sonraki herhangi bir dönemde ortaya çıkabilir. Eğer stoma ağzı tamamen karnın içine kaçmışsa, acil cerrahi tedavi gereklidir. Buna karşın, stoma ağzının cilt altında kaldığı durumlarda öncelikle yerel tedavilerle sorun çözülmeye çalışılır.

Stoma prolapsusu (bağırsağın stomadan dışarıya sarkması)

Stoma yapılan bağırsağın daha gerisindeki bağırsak kısmının stomadan dışarıya sarkmasıdır. Her stoma türünde görülebilir. Ameliyattan sonraki herhangi bir dönemde ortaya çıkabilir. Eğer hastanın yaşam kalitesini ciddi oranda etkilemiyor ise, kanama bozukluğuna veya bağırsak tıkanıklığına yol açmıyor ise stoma prolapsusu tedavisiz takip edilebilir. Aksi takdirde cerrahi girişimle stomanın yeniden yapılması veya mümkünse kapatılması gerekir.

Stoma stenozu (stomada darlık)

Eğer stoma ağzında darlık gelişirse, kısmi bir bağırsak tıkanıklığı tablosu gelişir. Ameliyattan sonraki herhangi bir dönemde ortaya çıkabilir. Stoma darlığına yol açan nedenin tespit edilmesi ve bunun tedavi edilmesi elzemdir. Darlık için öncelikle yerel tedaviler ve diyet düzenlemesi uygulanır. Bu tedavilerin başarısız olması halinde yeni bir cerrahi girişim ile stoma yenilenmesi gerekir.

Parastomal herni (stoma çevresi fıtığı)

En sık görülen stoma sorunlarından birisidir. Karın duvarında stoma için oluşturulan açıklıktan bağırsağın diğer bölümlerinin cilt altına doğru fıtıklaşması durumudur. Stomanın çevresinde şişlik olarak kendini belli eder. Eğer stomanın çalışmasına ve stoma torbasının takılmasına engel oluşturmuyor ise, parastomal herniler sadece takip edilebilirler. Aksi takdirde, yeni bir cerrahi müdahale ile fıtığın tamir edilmesi gerekir.

Stoma çevresi cilt sorunları

Tahrişe bağlı egzema (irritasyon dermatiti)

Bağırsak içeriğinin cilde doğrudan temas etmesi sonucunda cildin tahriş olması ve buna bağlı egzema gelişmesidir. Genellikle ince bağırsak tipi stomalarda rastlanılır. Stoma bakımının yetersizliği veya yanlış uygulanmasından kaynaklanır. Eğer uygun şekilde tedavi edilmezse, ülserasyon ve cilt kaybına dek varabilen hasara yol açabilir. Stoma bakım uzmanından yardım istenmesi ve gerekli yönlendirmeler ile yerel tedavi uygulanması önemlidir.

Alerjik egzema

Stoma bakımında kullanılan ürünlere karşı gelişen hassasiyetin sonucudur. Genellikle adaptörün uygulandığı alan ile sınırlıdır. Kızarıklık, ödem, kaşıntı, batma, yanma, aşınma, nem veya kanama görülebilir. Ürün değişikliği yapılması ve yerel tedaviler gereklidir.

Piyoderma gangrenosum

Stoma çevresindeki ciltte ağrılı, gangrenli, yer yer kanamalı ülserlerin izlendiği bir hastalıktır. Genellikle bağışıklık sisteminin ciddi baskı altında olduğu hastalarda (kemoterapi süreci, kanser hastalığı, bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar) rastlanılan bir durumdur. Teşhisi için biyopsi gereklidir. Tanı konulduktan sonra sistemik ve yerel ilaçlarla tedavi edilir. Tıbbi tedaviye yanıtsız hastalarda yeni bir cerrahi girişim ile stomanın yerini değiştirmek gerekebilir.

Kaput Medusa

Stoma çevresinde toplardamarların genişlemesi sonucunda ortaya çıkan durumdur. Bu damarlar kolayca hasar görüp ciddi miktarda kanamaya yol açabileceklerinden, bu alanların travmadan korumanması önemlidir. Bu amaçla stoma adaptörü yumuşak seçilmeli, dikkatle çıkartılmalı ve cilt temizliği özenle yapılmalıdır. Kanama meydana gelmesi durumunda öncelikle yerel tedaviler uygulanır. Ancak, kontrol altına alınamayan kanamalarda cerrahi veya radyolojik girişimler gerekli olabilir.

Mantar enfeksiyonu

Stoma çevresinde ortaya çıkan mantar enfeksiyonları genellikle bağışıklığı baskı altında olan, kansızlığı olan, obez, diyabetik veya uzun süreli antibiyotik tedavisi kullanan kişilerde ortaya çıkar. Stoma çevresinde orta kısımları parlak kırmızı, çevreleri soluk renk plaklar şeklinde görülürler. Bölgenin kuru tutulması, adaptörün uygun kesilmesi, sızıntının önlenmesi komplikasyonu önleyebilir. Tedavisi yerel olarak etkili mantar kremleridir.