Crohn Hastalığı
Crohn hastalığı ağzı, yemek borusunu, mideyi, ince bağırsağı, kalın bağırsağı ve anüsü etkileyebilen, bağırsak duvarında kalınlaşma ve ülserlere yol açan bir iltihabi bağırsak hastalığıdır. Bu hastalıkta ince bağırsağın son kısmı ve kalın bağırsak daha sık etkilenmektedir. Hastalığın olduğu bölgede gelişen kalınlaşmalar bağırsak kanalının daralmasına yol açabilmekte ve buna bağlı olarak bağırsak tıkanıklığına neden olabilmektedir. Ayrıca, anüs bölgesinde çatlaklar (fissür) ve iltihap akan delikler (fistül) sıklıkla görülmektedir. Crohn hastalığı sindirim sistemi dışı (eklemler, göz, cilt gibi) yakınmalara da sebep olduğu için sistemik yani tüm vücudu ilgilendiren hastalık olarak da kabul edilir.
Hastalığın nedeni hala net olarak bilinmemektedir. Genetik faktörler ve diyet, bakteri toksinleri ve virüsler gibi çevresel faktörler hastalığın ortaya çıkmasında rol oynayabilir. Birinci derece akrabalarda bulunması hastalığın görülme riskini artırmaktadır. Sigara tüketimi de hastalığın oluşmasında etkili olabilmektedir. Etken ne olursa olsun, zararlı faktörlere karşı yanıt olarak bağırsakta iltihap hücreleri artar, iltihap ve ülserler gelişir.
Crohn hastalığı her yaşta görülmekle beraber, çoğunlukla 15-30 yaşları arasında başlar. Genelde iyileşmeler ve alevlenmelerle seyreden süreğen bir hastalıktır. Hastalık yıllarca devam edebilir ve tedaviye rağmen zaman zaman tekrarlamalar gösterebilir.
SORULAR – CEVAPLAR
Crohn hastalığının belirtileri kişiden kişiye farklılık göstermekle birlikte genelde iştahsızlık, yorgunluk, halsizlik, ateş ve istemsiz kilo kaybı yakınmaları olur. Ayrıca, bağırsakta etkilenen bölgeye göre farklı belirtilere yol açabilmektedir. En sık görülen belirtiler arasında haftalar veya aylar süren karın ağrısı ve ishal gelmektedir. Bağırsakta daralma oluşan hastalarda ise bulantı, kusma, karında şişkinlik, karın ağrısı ve kabızlık yakınmaları gelişebilir. Hasta dışkısında kan veya iltihaplı mukus görebilir. Anüs bölgesi tutulumunda anüs çevresinde çatlak, iltihaplı akıntı ve apseler oluşabilir. Bazen anüste gelişen bu bulgular karın ağrısı ve ishal olmadan da görülebilir.
Crohn hastalığından şüphe edilen hastalarda öncelikle fizik muayene, laboratuvar testleri ve gerekirse karına yönelik görüntüleme yöntemleri (bilgisayarlı tomografi, MR) yapılması gerekir. Tanıyı kesinleştirmek için endoskopi/kolonoskopi yapılıp bağırsaktan örnek parça (biyopsi) alınır. Biyopsinin patoloji bölümünde değerlendirilmesi ile genellikle tanı konulabilmektedir. Biyopsi ile kesin tanı konulamayan bazı hastalarda ise tüm klinik bulgular göz önünde bulundurularak tanıya varılır.
Hastalığın şiddetine ve süresine bağlı olarak bağırsak kanalının daralmasına ve karın içerisinde yapışıklıkların gelişmesine neden olabilir. Bağırsak kanalının daralması sonucu bağırsak tıkanıklığı gelişebilir. Böyle bir durumda karın ağrısı, bulantı, kusma, kabızlık, karında şişkinlik ve yeterli beslenememe yakınmalarına yol açabilir. Bağırsaktaki hastalıklı bölgeler birkaç santimetre uzunlukta olabileceği gibi 1 metreyi aşan uzunlukta da olabilir.
Ayrıca, bağırsakların kendi arasında veya bağırsak ile karın cildi arasında kanallar (fistül) oluşabilir. Kanallar anüs etrafında da gelişebilir. Bu kanalların olduğu yerde iltihaplı akıntılar, ciltte kızarıklıklar ve apseler görülebilir. Apse karın içerisinde de oluşabilir. Bu durumda hastada genelde yüksek ateş şikayeti olur.
Hayır, aynı değildir. Hastalık kabaca sessiz, hafif, orta ve şiddetli olmak üzere farklı klinik seyirler göstermektedir. Bazı hastalarda sessiz veya hafif, bazı hastalarda ise şiddetli seyredebilir. Crohn hastalığı olan bir hastada hastalık sessiz veya hafif seyrederken alevlenmeler gösterip şiddetli seviyeye dönüşebilir.
Crohn hastalığı bağırsak kanseri değildir. Ancak tedavi ve takip edilmeyen hastalarda hastalığın süresine ve yaygınlığına bağlı olarak bağırsakta kanser gelişme riski artar.
Crohn hastalığı olan kadınlarda gebe kalma olasılığı az da olsa düşüktür. Bunun nedeni hastalıklı bağırsak bölümünün üreme organlarını etkilemesi ve adet dönemindeki düzensizliklerdir.
Crohn hastalığında iki tür tedavi seçeneği vardır; ilaç tedavisi ve cerrahi tedavi. Bu tedavi seçenekleri hastaya ve hastalığın şiddetine göre planlanmaktadır. Bilinmesi gereken önemli bir nokta Crohn hastalığı için kesin tedavinin günümüzde mümkün olmadığıdır.
Hastanın durumu acil cerrahi tedavi gerektirmiyorsa ilk tedavi seçeneği ilaç tedavisidir. İlaç tedavisinde üç aşama vardır: başlangıç tedavisi, idame tedavisi ve nüksün önlenmesi. İlaç tedavisi kapsamında iltihap oluşumunu önleyici anti-inflamatuar ilaçlar, antibiyotikler, kortikosteroidler, bağışıklık sistemini etkileyen immünsupresif ilaçlar ve beslenme desteği amaçlı ilaçlar bulunur. Genel sağlık durumunuza göre başka ek tedaviler de verebilir. İlaç tedavisinde seçeneklerin hastaya göre planlanması ve tedavinin bir gastroenteroloji uzmanı tarafından takip edilmesi gerekmektedir. Gerektiğinde ilaç değişikliklerinin yapılması büyük önem taşımaktadır.
Cerrahi tedavi ilaç tedavisine olumlu sonuç alınamaması, ilaç tedavisine yan etkileri nedeni ile uzun süre devam edilememesi, bağırsakta darlık veya fistül gelişmesi, karın içerisinde apse olması, anüs etrafında apse ve/veya fistül gelişmesi ve kanser şüphesi gibi durumlarda ön plana çıkmaktadır. Ameliyat acil ya da planlı olarak ileri bir tarihte yapılabilir. Hastalığın seyrine bağlı olarak tekrarlayan ameliyatlar gerekebilir. Cerrahi tedavinin gerekli olup olmadığı ve ne zaman yapılması gerektiği kararı bu konuda uzmanlaşmış gastroenterolog ve cerrah tarafından birlikte değerlendirilerek verilir.
Hangi cerrahi yöntemin daha uygun olduğuna hastalık ve hastaya ait faktörler göz önünde bulundurularak hastanın kendisi ve cerrahı ile birlikte karar vermesi gereklidir. En güvenli ve etkin yöntem bireysel olarak belirlenir.
Bağırsağın dışarı alınması her zaman gerekli değildir. Ancak, bağırsağın bir kısmının çıkarıldığı durumlarda karın içerisinde apse gibi kirli bir ortam varsa veya bağırsaktaki hastalık nedeniyle iyileşme riskli ise bağırsağın birleştirilmesi her zaman mümkün yada uygun bir yaklaşım olmayabilir. Bu tür durumlarda bağırsağınız karın ön duvarından dışarı alınabilir, yani stoma açılabilir. Stoma ince veya kalın bağırsaktan yapılabilir.
Crohn hastalığı hayat boyu süren bir durumdur. Ameliyat sonrası ilaç tedavisinin planlanması, hastalığın takibi ve ilerde muhtemel gerekecek cerrahi tedaviler için cerrahınız, gastroenterolog ve siz ile birlikte ortak hareket edecektir.
