Genel Bakış

Kolon kanseri tüm dünyada en sık rastlanılan kanserlerden biridir. Erkeklerde ve kanserlerde en sık görülen üçüncü kanserdir. Kansere bağlı ölümlerin en önde gelen nedenlerinden biridir.

RİSK FAKTÖRLERİ VE ÖNLEMLER

Kolon kanseri kimlerde daha sık görülür?

Kolon kanseri oluşumunda birçok faktör rol oynayabilmektedir. Bu faktörler aşağıda anlatılmıştır:

1. Yaş ve cinsiyet

Kolon kanseri genç yaşlarda da görülebilmekle birlikte görülme sıklığı yaşla birlikte artmaktadır. Altmışlı yaşlardan itibaren daha sık görülür. Görülme sıklığı erkek ve kadınlarda benzerdir.

2. Genetik faktörler

Babası, annesi, kardeşi veya yakın akrabalarında kolon kanseri bulunan kişilerde hastalığın görülme sıklığı artmaktadır. Benzer şekilde FAP (ailesel polipozis koli) veya HNPCC  (ailesel polipsiz kolon kanseri) gibi kolon kanserine ailesel yatkınlık bulunan hastalıklarda da risk belirgin olarak yüksektir.

3. Kişinin yaşadığı yer

Kolon kanserinin görülme sıklığı ülkeden ülkeye değişmektedir. Amerika ve Batı Avrupa’da fazla görülürken, Hindistan ve Afrika’da oran daha düşüktür. Şehirde yaşayanların hastalığa yakalanma riski kırsal kesimlerde yaşayanlara göre daha fazladır.

4. Polipler

Kolon kanseri gelişimi açısından en önemli risk faktörü hastanın kalın bağırsağında polip bulunmasıdır. Kalın bağırsak polipleri bağırsağın içine doğru büyüyen selim yapılardır. Uzun yıllar hastada hiçbir şikayete neden olmayabilirler. Birçok kalın bağırsak polipi zamanla kansere dönüşür.

5. Enflamatuvar bağırsak hastalıkları

Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi bağırsağı etkileyen hastalıklarda yıllar geçtikçe kolon kanseri gelişme riski artmaktadır.

6. Başka organlara ait kanser bulunması

Daha önce rahim, yumurtalık veya meme kanseri nedeniyle tedavi gören hastalarda kolon kanseri riski de artmaktadır.

7. Radyasyon

Daha önce başka bir nedenle radyoterapi alan hastalarda kolon kanseri daha sık görülmektedir.

8. Geçmişte idrar kesesi ameliyatı olanlar

Mesane tümörü nedeniyle idrar kesesi çıkarılıp, idrar kanalları kalın bağırsağa bağlanan kişilerde risk artmaktadır.

9. Yaşam şekli ve diğer faktörler

Yaşam stili kanser riski üzerine etkilidir. Günlük fizik aktivitenin kanserden koruyucu olduğu ileri sürülmüştür. Şişmanlık, alkol ve sigara kullanımı birçok kanserde olduğu gibi riski artırmaktadır.

10. Diyet

Hayvansal yağ ve kırmızı etten zengin ya da liften fakir yüksek kalorili gıdalarla beslenenlerde kolon kanseri gelişme riski artmaktadır.Taze meyve ve sebzelerin bolca tüketilmesi ve C vitamini alımı korunmada olumlu etki yapabilir.

Yediklerimize dikkat ederek kolon kanseri gelişimini önleyebilir miyiz ?

Beslenmenin hastalıkların gelişimine olan etkisi dünyanın her yerinde insanların ilgisini çekmektedir. Amerika’da yaşayan insanların yaklaşık %30 ‘u kronik hastalıkları ve kanser oluşumunu engelleyeceği inancı ile her gün multivitamin hapları almaktadır. Ülkemizde de hemen her gün değişik gıdaların kanser önleyici etkileri ile ilgili yazılı ve görsel basında haberler yer almaktadır.  Ancak bunları destekleyen çalışmaların çok az olduğu unutulmamalıdır.

TEŞHİS VE EVRELEME

Kolon Kanseri (Kalın Bağırsak Kanseri) belirtileri nelerdir?

Aşağıdaki belirtilerden herhangi birinin varlığı kolon kanser şüphesi uyandırmalıdır:

• Dışkı ile birlikte kan gelmesi
• Halsizlik, çabuk yorulma ve nefes darlığı
• Dışkılama alışkanlığında değişiklik, dışkı çapında azalma
• Kabızlık-ishal periyotları, sabah ishalleri
• Dışkılama sonrası rahatlayamama, tuvalete tekrar gitme ihtiyacı duyma
• Dışkı ile birlikte sümüğümsü bir akıntı gelmesi
• Karın ağrısı , karında şişlik
• Bulantı, kusma

Kolon kanseri önlenebilir bir hastalık mıdır ? Belirli aralıklarla endoskopi yaptıralım mı?

Kolon kanserinin erken dönemde saptanması tedavi başarısı açısından çok önemlidir. Ama erken dönemde hastalık genellikle şikayete yol açmadığı için çoğu hasta doktora başvurmamakta, bu nedenle hastaların önemli bir bölümünde tanı konduğunda hastalık maalesef belli bir evreyi geçmektedir. Yani, hastalık kalın bağırsakta sınırlı kalmamakta, lenf bezlerine ya da karaciğer ve akciğer gibi uzak organlara sıçramaktadır. Oysa hastalık erken evrede saptandığında tamamen tedavi edilebilir. Üstelik birçok kanserden farklı olarak kalın bağırsakta kanser gelişimi tamamen önlenebilir. Çünkü, kalın bağırsak kanserlerinin neredeyse tamamı poliplerden gelişir. Başlangıçta uzun bir süre selim bir yapı olarak büyüyen polipler zaman içinde kansere dönüşürler. Bunun için hiçbir yakınması olmayan sağlıklı bireylerin 50 yaşından başlayarak belli aralıklarla kolonoskopi ile takip edilmesi gerekir. Amerika’da bu yaş sınırı hastalığın görülme sıklığının daha erken yaşlarda artması nedeniyle 45’e düşürülmüştür.

Kolon kanseri, kalın bağırsak kanseri nasıl teşhis edilir?

Kolon kanserinden şüphelenilen hastalarda en uygun yöntem kolonoskopidir. Ucunda kamera olan bir boruyla kalın bağırsağa girilerek organın her yeri incelenir, şüpheli bir yer varsa biyopsi alınabilir. Tomografi, MR, ultrason ve PET gibi tetkikler kanser tanısı konulan hastalarda tedavi öncesinde tümörün yayılım derecesini görmek amacıyla kullanılır.

Evreleme

Kolon kanserinde hastalığın yayılım derecesine göre tedavi şekli değiştiği için öncelikle hastalığı evrelemek gerekir. Kanserinin hangi evrede olduğunu belirlemek yani bağırsak duvarını ne düzeyde istila ettiğini, lenf bezlerine veya uzak organlara yayılıp yayılmadığını saptamak uygun tedavi şemasını belirlemek açısından çok önemlidir. Evreleme için ultrasonografi, tomografi, MR ve PET gibi tetkikler kullanılır.

TEDAVİ

Kolon kanserinin, kalın bağırsak kanserinin tedavisi nasıl yapılır ?

Kolon kanserinin ana tedavisi cerrahidir. Bazı çok erken evre kanserler (evre 1) endoskopik olarak tedavi edilebilir. Endoskopik tedaviye uygun olmayan evre 1 hastalar ile birlikte tüm evre 2 ve 3 hastalar ameliyat edilir. Evre 3 hastalarda ameliyat sonrası kemoterapi uygulanır.

Eğer kanser akciğer, karaciğer gibi uzak organlara da sıçramış ise (evre 4) bu hastaların tedavi şekli değişmekle birlikte çoğu hastada tedaviye kemoterapi ile başlanır.

Kolon kanserinden kurtulmak mümkün mü?

Bu soru hekimler için kanserli bir hastada yanıtlanması en zor sorulardan biridir. Bunun nedeni sorunun yanıtının bilinememesi çünkü hastanın kanserden kurtulmasının hastalığın evresi, hastanın bağışıklık sisteminin durumu, yapılan tedavilerin onkolojik kalitesi, tedaviye alınan yanıt gibi birçok faktöre bağlı olmasıdır. Ancak şunu söyleyebiliriz; kolon kanseri sindirim sisteminin tedavi sonuçları en iyi kanserlerinden biridir.

Kanserli bir hastada hastalığın seyrini neler belirler ?

Kolon kanseri nedeniyle tedavi gören hastaların bir kısmı çok uzun yıllar sorunsuz olarak yaşamaktadır. Hastaların bir bölümünde ise hastalık ameliyatı takip eden ilk beş yıl içinde karaciğer, akciğer gibi uzak organlara sıçramakta veya tekrarlamaktadır. Bu farklılığın üç ana nedeni vardır.

• Hastayla ilgili olanlar: hastanın yaşı, eşlik eden hastalık varlığı, genetik faktörler, vs.
• Kanser ile ilgili olanlar: kanserin evresi, cinsi, kanserin yerleştiği bölge, vs.
• Tedavi ile ilgili olanlar: yapılan tedavilerin kalitesi, tedaviye alınan yanıt

Biz bu üç gruptan ilk ikisindekileri etkileyemeyiz. Yani hastanın yaşını değiştiremeyiz, kanserin evresini veya cinsini de. Ama üçüncü  gruptakiler, yani tedavi ile ilgili olanları etkileyebiliriz. Hastaya özel bir tedavi protokolü ile tedavi sıralamasını belirleyebiliriz, çok iyi bir ameliyat yapabiliriz gibi. Bunlar da hastalığın seyrini tamamen değiştirebilir. 

Kolon kanserinde yaşam süresi ne kadardır?

Tedavi sonuçlarını belirleyen birçok faktör olduğu için bu soruya net bir cevap vermek mümkün değildir. Ama şöyle denebilir; yukarda belirttiğimiz  faktörlerin her üçü de iyi ise yani kanser erken evrede saptanmış, hastanın genetik yapısı iyi, yapılan tedavi iyi ise sonuç da iyidir. Hasta bu hastalıktan tamamen kurtulabilir. Her üçü de kötü ise sonuç kötüdür.

KOLON KANSERİ CERRAHİSİ

Kolon kanseri (Kalın bağırsak kanseri) ameliyatı neden yapılır?

Belki bir gün kanser tamamen ortadan kalkacak veya bugünkünden farklı olarak tedavi için ameliyat gerekmeyecek ama günümüzde kolon kanserinin ana tedavi yöntemi cerrahidir. Cerrahi, hastanın yaşam süresi ve yaşam kalitesini belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Cerrahi tedavinin amacı kanserin, yayılma olasılığı olan tüm yapıların (lenf bezleri gibi) temiz cerrahi sınırlarla birlikte çıkarılmasıdır. Hastalığın tedavisi için bu işlemlerinin cerrah tarafından mükemmel bir şekilde uygulanması şarttır. Kanserin çıkarılmasını takiben birçok hastada kalın bağırsağın geride kalan hastalıksız bölümleri birbirine birleştirilerek hastanın ameliyat sonrası doğal yolla dışkılaması sağlanır.

Karından dışkılama ne zaman gereklidir?

Kalın bağırsağın rektum adı verilen yaklaşık son 15 cm’lik kısmındaki kanserlerden farklı olarak kolon kanseri ameliyatlarından sonra karından dışkılama (ostomi) bağırsak tıkanması veya delinmesi gibi nedenlerle acil olarak yapılan ameliyatlar dışında nadiren gerekir. Ancak, bazı hastalarda bağırsakların birleştirildiği yerde dikiş güvenliğini sağlamak için bu işlem geçici olarak gerekebilmektedir. Çoğu hastayı özellikle başlangıçta çok rahatsız eden bu işleme geçici ostomi adı verilir. Hastanın dışkısı 6 hafta gibi geçici bir süre için buraya yapıştırılan küçük bir torbaya gelir. Belirtilen sürenin sonunda küçük bir ameliyatla ostomi kapatılarak normal pasaj sağlanır. Hasta bu ameliyat sonrası dışkısını her zamanki gibi makat yolu ile yapmaya devam eder.

Tıkanmaya yol açan kanserlerde tedavi

Kalın bağırsakta tıkanmaya yol açan kanserlerin tedavisi iki şekilde yapılabilir. Ya hasta acil olarak ameliyat edilir. Ya da stent ile tıkanıklığın ortadan kaldırılmasını takiben hasta acil koşullar yerine daha iyi bir hazırlık devresini takiben ameliyat edilir. Stent uygulaması genelde cerrahi tedavinin uygun olmadığı durumlarda seçilmiş hastalarda uygulanmaktadır.

Karaciğer metastazı var, yolun sonu mu?

Kolon kanseri hastalarında karaciğer metastazları oluşabilir ve bu hastaların bir bölümü planlı bir şekilde yapılan tedaviler ile ameliyata uygun hale gelebilir. Bu hastalar uygun şartlarda ameliyat edilerek hastalıksız hale gelebilirler.

Akciğer metastazları tedavi edilebilir mi?

Kolon kanseri hastalarının yaklaşık %15’inde akciğer metastazları oluşur. Ancak hastaların çok küçük bir kısmı ameliyatla tedaviye uygundur. Tedavi prensipleri karaciğer metastazlarına benzerdir.

Periton metastazlarında tedavi mümkün mü?

Karın içi boşluğunu saran ve iç organların üzerini kaplayan ince zarın adı peritondur. Kolon kanserinin olası yayılma yolarından biri de peritondur (peritoneal karsinomatozis). Periton metastazı yapmış kolon kanseri geçmişte tedavi edilemez bir hastalık olarak düşünülürken bugün bu yaklaşım en azından bir grup hasta için değişmiştir. Peritonda aşırı yayılmış hastalığı olan kolon kanseri için uygun değildir. Seçilmiş hastalarda sistemik kemoterapinin yanı sıra, sitoredüktif cerrahi (karın içindeki tüm kanserli dokuların çıkarılması) ve HİPEK (ameliyat sırasında karın boşluğunun ısıtılmış kemoterapi ilaçları ile yıkanması) ile umut verici sonuçlar alınabilir. Bu tedavini kararı ve uygulanması multidisipliner bir ekip tarafından yönetilmelidir.

Nükste tedavi mümkün mü?

Kolon kanseri ameliyatlarından sonra hastalığın karın içinde eski ameliyat bölgesinde sınırlı bir alanda tekrarlaması (nüks) önemli bir problemdir. Lokal nüks oluşumunu uygulanan cerrahi teknik ve tümörün özellikleriyle  ilişkili olabilir. Lokal nükste en iyi tedavi ameliyatla hastalığın tekrarladığı alanın tamamen çıkarılmasıdır. Lokal nüks olan hastaların bazılarında ameliyat öncesi veya ameliyat esnasında radyoterapi kullanılabilir. Cerrahiye uygun olmayan hastalarda stent, endoskopik lazer ve radyoterapi gibi diğer tedavi yöntemlerinden yararlanılabilir.

Kansere bıçak değerse ne olur?

Günümüzde geçmişe oranla artık çok azalmış olmakla birlikte halen bazı insanlarda kanserli hastanın ameliyat edilmesinin iyi bir şey olmadığı, kansere bıçak değmesinin hastalığı kötüleştireceği inancı vardır. Bu tamamıyla yanlış bir düşünce olup ülkemizde bazı hastaların tedavisinin gecikmesine neden olmaktadır.

Geçmişte kolon kanseri hastaları çoğunlukla ileri evrelerde tespit ediliyordu. Ayrıca radyolojik yöntemler çok yeterli olmadığı için çoğu hastada hastalığın ulaştığı evre ancak ameliyat sırasında saptanabiliyordu. Bu hastalarda ileri evrede etkili bir ameliyatın yapılamamasının yanı sıra yine bu hastalar için sınırlı yardımcı tedavi seçeneklerinin olması nedeniyle tedavi sonuçları kötüydü. Bugün ise çoğu hastada ameliyat öncesinde hastalığın evresi doğru tespit edilebilmekte ve  hastalığın seyrini tamamen değiştirebilen hastaya özel daha uygun tedavi yöntemleri seçilebilmektedir.

Kolon kanseri (kalın bağırsak kanseri) ameliyatı kapalı yöntemle yapılabilir mi?

Kolon kanserlerinin tedavisindeki en önemli gelişmelerden biri de teknolojideki ilerlemeler sayesinde tüm bu ameliyatların laparoskopik veya robotik yöntemle yeterli onkolojik temizlik sağlanacak şekilde güvenli bir şekilde yapılabilmesidir. Kolon kanserlerinin laparoskopik veya robotik yöntemle tedavi edilebileceği son yıllardaki birçok çalışmada gösterilmiştir. Biz ekip olarak hastaya sağladığı avantajları nedeniyle, mümkün olan her durumda kapalı ameliyatları tercih ediyoruz.

HIZLI BAKIŞ

Kolon kanseri, (kalın bağırsak kanseri) saldırgan kanser tiplerinden biridir. Genç yaşlarda da görülebilmekle birlikte görülme sıklığı yaşla birlikte artar. Kişinin yaşadığı bölge, yemek alışkanlığı, yaşam şekli, polipler, başka kanserlerin varlığı, radyasyon, Crohn ve ülseratif kolit gibi bağırsak hastalıkları ve genetik faktörler kolon kanseri oluşma riskini artırır.

• Kanser erken dönemde çoğunlukla bir şikayete neden olmaz iken zaman geçtikçe dışkı ile birlikte kan gelmesi, halsizlik, çabuk yorulma, nefes darlığı, dışkılama alışkanlığında değişiklik , dışkı çapında azalma, kabızlık-ishal periyotları, karın ağrısı, karında şişlik, bulantı, kusma, iştahsızlık ve kilo kaybı gibi yakınmalar ortaya çıkabilir.

Hastalıktan şüphelenilen hastalarda tanı kolonoskopi ve biyopsi ile konulur. Tanı konulan hastalarda tedavi şekline karar verebilmek için hastalığın yayılım derecesi değerlendirilir. Evreleme adı verilen bu değerlendirme için ultrasonografi, tomografi, MR ve PET gibi tetkikler kullanılır.

Kolon kanserinde hastalığın evresine göre tedavi şekli değişir. Bazı çok erken evre tümörler (evre 1) endoskopik olarak tedavi edilebilir. Endoskopik tedaviye uygun olmayan evre 1 hastalar gibi evre 2  ve 3 hastalıkta da  ana tedavi yöntemi cerrahidir. Eğer kanser akciğer, karaciğer gibi uzak organlara da sıçramış ise (evre 4) bu hastaların ana tedavisi kemoterapi olur. Kolon kanseri nedeniyle tedavi edilen hastaların bir kısmı çok uzun yıllar sorunsuz olarak yaşamaktadır. Tedavi sonuçlarını etkileyen birçok faktör vardır. Bu faktörlerin en önemlileri hastalığın evresi ve yapılan tedavilerin kalitesidir. Deneyimli merkezlerde kapalı yöntemlerin hastaya sağladığı avantajlar göz önünde tutularak ameliyat laparoskopik veya robotik yapılabilir.