Robotik Cerrahi (Robotik Ameliyat)
Endüstri devrimi ile birlikte robotlar insan hayatının sıradan bir parçası haline gelmiştir. Robotik sistemlerin cerrahideki serüveni sadece basit işlemleri yerine getirmek için planlanan ilkel robotlarla başlamış ve çok daha karmaşık işlemleri incelikle uygulama kapasitesine sahip ileri derecede gelişmiş robotik sistemlere kadar ulaşmıştır. Robotik cerrahi ilk olarak NASA’da çalışanlar tarafından uzaydaki astronotları ameliyat edebilmek amacıyla tasarlandı. İlk olarak 1997 yılında robotik safra kesesi ameliyatı yapıldı. Bu platformun amacı yetenekli cerrahların uzaklardaki hastalara erişimini sağlamaktı.
Robotik cerrahi, cerrahi girişimlerde dokulara mümkün olan en az düzeyde zarar veren teknikleri ve enstrümanları kullanma prensibine dayanan minimal invaziv cerrahi yöntemlerden biridir. Aslında “robotik cerrahi” terimi yerine “robot yardımlı cerrahi” terimini kullanmak daha doğru olacaktır. Çünkü cerrahi işlemi yöneten ve yönlendiren bizzat cerrahtır ve robot sadece cerrahın verdiği komutları uygular. Diğer bir deyişle, robot tek başına bir ameliyatı yapamaz, sadece cerrahın yapmak istediklerini yapmasını sağlar.
Robotu aslında bir iş makinasına benzetebiliriz. Operatör olmadan iş makinesinin çalışması imkansızdır. Komplike işleri daha kolay hale getirebilir.
- Robotik Cerrahi (Robotik Ameliyat) Nasıl Yapılır?
- Robotik cerrahi hakkında detaylı bilgi edinin.
- Robotik Cerrahinin Avantajları Nelerdir?
- Robotik cerrahinin avantajları hakkında detaylı bilgi edinin.
Robotik Cerrahi (Robotik Ameliyat) Nasıl Yapılır?
Aslında temel prensipler tüm kapalı cerrahi yöntemlere benzerdir. Karın karbondioksit gazıyla şişirilir ve çadır şeklinde bir alan oluşturulur. Karın duvarına 4-5 adet 1 cm‘lik kesiler yapılarak alet kılıfları yerleştirilir. Bu kılıflar aletlerin çalışırken karın duvarına zarar vermelerini engellerler. Karın içinde ameliyat alanı açığa çıkarılır.
Robotik sistemde üç bölüm vardır:
- Monitör
- Hasta konsolu
- Cerrah konsolu
Robotun kollarının olduğu hasta konsolu kısmı hastaya yaklaştırılır. Cerrahi işlemin yapılmasını sağlayan robot kolları girilir. Robotun 4 adet kolu vardır. Robot kollarının ucunda aslında açık cerrahide kullanılan aletlerin bir minyatürü mevcuttur; örneğin robotik makas gibi. Karın içine bu aletler yerleştirildikten sonra kollar arası mesafe ayarlanır. Ameliyatı yapacak cerrah, hastanın başından ayrılır ve en az kendi kadar deneyimli olan yardımcı cerrah hastanın başında kalır. Ameliyatı yapacak cerrah yine aynı odada olan cerrah konsoluna oturarak ameliyata başlar. Cerrah konsolu, robot ile ilgili tüm ayarların yapıldığı ve cerrahın özel el aletleri vasıtasıyla ameliyatı gerçekleştirdiği birimdir. Cerrahın hareketleri robotun kollarına yansır ve robot kollarının ince hareketleri, dar alanda kolay çalışma kabiliyetiyle ameliyat gerçekleştirilir.
Robotik ameliyat bittikten sonra cerrah, çıkarılacak organın karın dışına alınması için ameliyat masasına girer. Robotun hastadan ayrılması ve port yerlerinin kapatılmasını takiben ameliyat sonlandırılır.
Robotik Cerrahinin Avantajları Nelerdir?
Laparoskopik cerrahinin sahip olduğu az ağrı, kısa yatış süresi, iyi kozmetik gibi tüm avantajlara sahiptir.
Karın ameliyatlarındaki ağrının en önemli nedeni karın duvarındaki kesi veya kesilerdir. Çünkü iç organların ağrı hissi sınırlıdır. Dolayısıyla, bir karın ameliyatında ne kadar az kesi varsa ve bu kesiler ne kadar küçükse, ağrı da o kadar az olur. Günümüzde ameliyat sonrası ağrı kesme protokolleri çok güçlüdür ancak yine ağrıyı etkileyen en önemli faktör kesinin uzunluğudur.
Robotik ameliyatın kozmetik sonuçları mükemmeldir. Robotik ameliyatta kullanılan kesilerin uzunluğu 8 ila 15 mm arasında değişir ve bu kesiler genellikle vücudun doğal çizgilerine paralel şekilde yapılır. Organın çıkarıldığı 4-6 cm’lik kesi ise sezaryen kesisi hattı üzerinde yapılır ve dolayısıyla iç çamaşırının kapadığı bölge içinde kalır. Sonuç olarak, laparoskopik cerrahi gibi genellikle gözü rahatsız etmeyecek derecede yara izleri kalır.
Uzun dönemde de robotik ameliyatın belirgin bazı avantajları mevcuttur. Karın içi ameliyatlardan sonra karın içinde yapışıklıklar gelişebilir. Bu yapışıklıklar bazen bağırsakların tıkanmasına yol açabilir. Yapılan bilimsel çalışmaların çoğu ameliyat sonrası yapışıklıkların kapalı ameliyatlarda az görüldüğünü göstermiştir. Ayrıca, karın duvarındaki kesiler küçük olduğundan kesi yeri fıtığı gelişme riski çok düşüktür.
Prof. Dr. Bilgi Baca
SORULAR – CEVAPLAR
Robotik ameliyat, ana prensipleri sabit olmakla birlikte, birçok farklı yöntemle uygulanabilir. Çoklu deliklerden, tek kesiden veya doğal açıklıklardan yapılabilir. Tek kesiden robotik cerrahide tüm robotik kollar tek bir kesiden karna girer. Bu kesi genellikle göbeğin içinde yapılır ve 2.5 cm civarındadır. En önemli avantajı kozmetik açıdan çok iyi sonuçlara sahip olmasıdır.
Doğal açıklık cerrahisi (NOTES – Natural Orifice Transluminal Endoscopic Surgery), karına giriş için doğal açıklıkların kullanıldığı robotik cerrahi tipidir. Örneğin TAMIS (TransAnal Minimally Invasive Surgery / Anüs Yoluyla Minimal İnvaziv Cerrahi) yöntemi ile anüsten girilerek rektumdaki polip ve erken evre tümörler çıkarılabilir.
Robotik kameranın üç boyutlu ve yüksek kalitedeki görüntüsü cerraha çıplak gözleriyle ameliyat yapıyormuş hissi verir. Hatta büyütülmüş görüntü sayesinde insan gözünün zorlukla seçebileceği yapıları dahi net bir şekilde görmeyi sağlar.
Robotik kolların bilek kısmı tıpkı insan bileği gibi hareket edecek şekilde tasarlanmıştır. Hatta yüksek derecede hareket kabiliyeti ile insanın el bileğinden daha fazla hareket yeteneğine sahiptir. Çok dar anatomik alanlarda dahi, bu hareket yeteneği sayesinde robotla birçok zor cerrahi işlem kolaylıkla gerçekleştirilebilir. Bu aletler aynı zamanda kuvvetli aletler olduğu için özellikle aşırı kilolu hastalarda çalışma kolaylığı sağlar.
Laparoskopik yöntem ve robotik cerrahi arasında ameliyat sonrası dönemde herhangi bir farklılık yoktur.
Yukarıda bahsi geçen tüm özellikleri ile robotik ameliyat, cerrahın cerrahi işlemleri yüksek doğruluk ve keskinlikle yapmasını sağlar.
Anestezi ve cerrahi tekniklerdeki gelişmeyle birlikte, robotik cerrahiye uygun olmama kriterleri de bariz bir şekilde azalmıştır.
Buna rağmen her hasta ve her hastalık robotik ameliyata uygun olmayabilir. Bunun tıbbi ve teknik nedenleri mevcuttur. Çeşitli yandaş hastalıklar nedeniyle karın içi basıncının uzun süre sağlanamadığı durumlarda kapalı ameliyatlar yapılamaz. Teknik açıdan uygun olmamanın ise iki nedeni vardır: Cerrahın çalışması için yeterli alanın oluşturulamaması, geçirilmiş karın ameliyatlarına bağlı karın yapışıklıkları olan hastalarda veya 15 cm’den büyük bir tümörü olan hastada robotik ameliyat yapılamayabilir. Ayrıca, bir ameliyatın robotik olarak yapılabilirliği cerrahın deneyimi ile de doğru orantılıdır.
Günümüzde robotik ameliyat avantajlarının en bariz şekilde sergilendiği alan pelvis cerrahisidir. Pelvis cerrahisi, leğen kemiği içinde kalan organlarla ilgili cerrahi işlemlere verilen isimdir. Jinekolojik organlar, mesane, prostat ve rektum pelviste yerleşik organlardır. Özellikle pelvisin derinlerinde yani daha dar olan alanda bulunan prostat ve rektumun cerrahi işlemlerinde robotik cerrahi ciddi bir avantaj sağlar.
Robotik cerrahi ile ilgili deneyimin artması ile birlikte, kanser ameliyatlarının dahil olduğu birçok ameliyat robotik olarak yapılabilir hale gelmiştir. Güncel bilimsel çalışmalar, uygun seçilmiş hastalarda robotik olarak yapılan kanser ameliyatlarının kısa ve uzun dönem sonuçlarının açık cerrahi ile benzer olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, “Açıp güzelce temizlemek lazım.” kalıbı doğruyu yansıtan bir kalıp değildir. Açık cerrahide karın içinde hangi işlemler yapılıyorsa, robotik ameliyatta da aynı işlemler yapılır. Hatta korunması gereken yapılar (sinirler, damarlar gibi) çok yakından 3 boyutlu yüksek kalitede görüntülenebilir. Eğer cerrah robotik ameliyat sırasında onkolojik cerrahinin tüm prensiplerine riayet edemeyeceğini düşünüyorsa, ameliyatı açık yöntemle yapmalıdır.
Karın ameliyatı olan bir hastanın taburcu olabilmesi için bazı şartların yerine getirilmesi gerekir. Hastanın ağızdan beslenebilmesi, güçlü ağrı kesiciler gerektiren bir ağrısının olmaması, güçlü antibiyotikleri gerektiren bir enfeksiyonu olmaması bunlar arasında en önemli olanlardır. Yukarıda bahsi geçen nedenlerden dolayı, robotik cerrahi sonrasında hastalar kısa süre içinde taburcu olurlar.
Bu ameliyat yöntemi laparoskopik bir yöntem olduğu için taburculuk sonrası 4-7 gün evde istirahat edip işe başlanabilir. Ameliyat sonrası 2. günde banyo yapılabilir. 1 hafta sonrası araba kullanılabilir. 1 ay kadar 10 kilodan fazla ağırlık kaldırılmamalıdır.
