Anüs (Makat) Cerrahisi

Tedavi hastalığın durumuna bağlıdır. Eğer hiçbir belirti ve bulgu yoksa bu aşamada etkilenen alanı kıllardan temizlemek ve hijyene dikkat etmek yeterlidir. Fakat cilt üzerinde toplu iğne başı gibi delikler varsa cerrahi tedavi geciktirilmemelidir. Cerrahi seçenekler hastaya ve hastalığa göre değişir. 

Cerrahi tedavi seçenekleri arasında;

Mikrosinusektomi ve lazer ablasyon (kamera eşliğinde) yöntemi: Hastalık erken dönemde ise ilk önce bu teknik önerilir. İşlem genel/spinal anesteziyle yapılır. Pilonidal sinus bölgesi kıllardan temizlenir. Sinus ağızları yuvarlak kesici bir alet ile kesip çıkartılır (mikrosinusektomi). Genişlemiş sinus ağzından fırça ile girilip kıllar ve kötü dokular temizlenir. İçerisi kamera ile kontrol edilir ve temiz ise ardından lazer aleti girilerek bütün pilonidal sinus kanalı yakılır. Ameliyat sonrası ağrı çok azdır. Hasta ameliyat günü ya da ertesi sabah taburcu edilir. Günlük hayata ve işe erken dönülür. Ameliyat sonrası her türlü hareket ve spor rahatça yapılabilir. Ameliyat izi estetik açıdan çok iyidir. Sıklığı azalan poliklinikte kontroller olur. 2-4 hafta ameliyat bölgesinden akıntı gelmesi beklenir. Dezavantajı pahalı olmasıdır.
 
Fenol yöntemi: Uygulama poliklinik şartlarında, lokal anestezi ile gerçekleştirilir. Sinüsler kıllardan arındırılır. İçleri iri naftalin kristallerine benzeyen kristalize fenolle doldurulur. Kristalize fenol sinüslerin içini temizler (debride eder) ve iyileşme sürecini başlatır. Ağrısız bir işlemdir. İşlem sonrası hareket kısıtlaması yoktur. Günlük hayata ve işe erken dönülür. Nüks oranı 15-20 arasında seyretmektedir.

Flep çevirme (limberg, karidakis): Eğer hastalık lazer ablasyona uygun değilse (büyük bir alanda ve derindeyse) flep çevirme işlemi önerilebilir. Genel/spinal anesteziyle yapılır. Geniş doku çıkarılır. Kalan boşluk komşu cilt, cilt altı ve kas dokusu çevrilerek doldurulur (flep çevirme). Hastanede ortalama 2-3 gün kalınır. Flep altına biriken sıvı ve kanın dışarı alınması için bir tüp takılır. Kalçanın şekli düzleşir ve değişir. Dikişleriniz olur. Oturmak ve hareket etmek 1-2 hafta ağrılıdır. Avantajı nüksün az olmasıdır. %1-10 arasında nüks gelişebilir.

Eksizyon (keserek çıkarma) + kapatma: Pilonidal sinus eksize edilir. Kalan boşluk kenarları birbirlerine yanaştırılarak dikilir. Eğer çıkarılan doku büyükse yarada gerginlik olur, açılma riski artar. Dikişler olur. Oturmak ağrılıdır. Nüks %10-30 arasında değişir.

Eksizyon + açık bırakma: Boşluğa ıslak gazlı bez yerleştirilir. Boşluk zamanla küçülür ve kapanır. Yaranın kapanması 2-4 ayı bulabilir. Nüks %5-15 arasında değişir.

Eksizyon + marsupializasyon (büzüştürme): Eksizyon sonrası oluşan boşluk dikişlerle küçültülür fakat tam kapatılma olmaz. Amaç yarayı küçülterek kapanmasını hızlandırmaktır. Ortasına ıslak gazlı bez yerleştirilir. 

Eksizyon + VAK (vakum yardımlı kapama) süngeri uygulaması: Eksizyon yapılır. Oluşan boşluğa özel sünger yerleştirilir. Sünger, vakum etkisi yapacak elde taşınabilir bir makinaya bir tüp vasıtasıyla bağlanır. Bu işlemde amaç pozitif basınç ile yaranın daha hızlı kapanmasını sağlamaktır. VAK süngeri 3-5 günde bir poliklinikte değiştirilir.

Basur (Hemoroidal hastalık) tedavisi evresine göre değişir. Erken evre hastalıkta ilaç tedavisi, yaşam ve beslenme tarzı değişiklikleri önerilir. Lifli gıda alımına geçmiş alışkanlıklar da göz önüne alınarak aşamalı bir şekilde geçilmelidir. Bu tip beslenmeye başlandıktan sonra ilk günlerde karında şişkinlik ve gaz sancıları olabilir. Sıcak su banyoları şikayetleri azaltmada ve o bölgenin temiz kalmasında yardımcı olur. Bu şekilde, önce hastalık kontrol altına alınarak daha basit girişimlerle sorun çözülebilmektedir. Ancak durmayan kanama, kozmetik nedenler, şiddetli ağrıya neden olan kan pıhtısı varlığı ve enfeksiyon gelişmesi durumunda ameliyat ile tedavi gerekebilir.

Band ligasyonu, skleroterapi (hemoroid kesesini küçülten ilaç enjeksiyonu), lazer ve radyofrekans yöntemleri uygulanabilmektedir. Daha ileri hastalığı olan kişilerde tüm hemoroid kesesi çıkarılır. Hemoroid keselerinin varlığı ile birlikte makatın iç yüzeyinde sarkma da var ise o zaman stapler olarak tanımlanan zımbalama yöntemi uygulanabilir. Ayrıca yeni gelişen tedavi seçenekleri arasında yer alan damar bağlama (THD) yöntemi de uygun hastalarda kullanıldığında ameliyat sonrası daha az ağrı gelişmesine ve daha az kanamaya neden olarak ameliyat sonrası hasta konforuna katkı sağlar.

Tedavi şekli anal fissürün akut ya da kronik olmasına göre değişir. Akut anal fissürlerin yaklaşık %90’ı çeşitli önlemler ve ilaçlarla kendiliğinden iyileşir. Kronik anal fissürlerde bu oran %20-30’lara düşer. Eğer anal fissür kronikleşmişse medikal tedavi fayda etmeyip cerrahi tedavi gerekebilir.

Bol su içmek, lifli gıdalardan zengin beslenmek, defekasyon sonrası temizlenirken aşırı silinmeden kaçınmak ve dar, sentetik çamaşırlar giymemek gibi önerilerde bulunulur. Anüs çevresindeki kasın basıncını azaltmak için ılık oturma banyoları rahatlama sağlar.

Ağrıyı azaltmak amaçlı lokal anestezikli pomadlar, anüs çevresindeki kası gevşetmek amaçlı kremler (nitrogliserin içeren kremler, kalsiyum kanal blokörü içeren kremler) tedavide kullanılır. Bir diğer tedavi de botoks uygulamasıdır, geçici olarak 6 ay süren rahatlama sağlar. Ameliyathanede anüs çevresindeki kasa (internal sfinkter) 3 alandan botox (botulium toksini) enjekte edilerek kasın geçici olarak kasılması engellenir.

Anüs çevresinde yer alan kas (iç sfinker kasının) sağ/sol yan taraftan kesilmesi (lateral internal sfinkterotomi) yöntemi uygulanır.

Anal fistülün tedavisi cerrahidir. Fistülün basit veya komplike olması durumuna göre farklı ameliyat teknikleri kullanılmaktadır. Apse de saptanır ise her iki durumda apse boşaltılır.

Basit fistül varsa fistül tamamen çıkarılabilir (fistülektomi) veya fistül hattı açılıp açık bir şekilde iyileşmeye bırakılır (fistülotomi). Bu tür işlemler ile fistülün tedavisi tek bir seansta tamamlanmış olur yani ek bir cerrahi işleme gerek kalmaz. 

Komplike fistülde ise genelde uygulanan yöntem fistül hattı içerisine ‘’seton’’ dediğimiz bir plastik ip geçirilmesi ve yaklaşık 6-8 hafta beklendikten sonra ikinci bir ameliyat ile setonun çıkarılması ve fistülün kesilerek açık iyileşmeye bırakılmasıdır. Komplike fistüllerde çoklu ameliyatlar gerekebilir. Çoklu ameliyatların yapılmasının nedeni anüs etrafında dışkıyı tutmayı sağlayan kasların zarar görmemesi için aşamalı işlemlerin yapılması gerekliliğidir. Bunun yanı sıra, komplike fistüllerde doku kaydırma ve kanalın bağlanması gibi farklı yöntemler de kullanılabilir. 

Diyete yönelik önlemler: Hastanın dışkısını katılaştırıcı bir diyet önerilir.
Medikal tedavi: İshal önleyici ilaçlar verilir.
Tıkaç: Makatın içine konulup, 12 saatte bir değiştirilen tıkaçlar ile hastanın yakınmaları belli bir oranda azaltılabilir.
Biofeedback: Makatın etrafındaki kasların bir takım egzersizler yardımı ile güçlendirilmesi işlemidir. Her bir seans yaklaşık 2 saat sürer ve 4-8 hafta devam edilir.

Makatının anatomik yapısı bozuk olanlar,
Ameliyatsız olarak tedavi edilmeye çalışılıp başarısız olanlar.

Makat kaslarının birbirine dikilmesi,
Makat etrafına bacak veya vücudun başka yerlerinden kas getirilerek dikilmesi,
Makatın çevresine çepeçevre dikiş veya dıştan şişirilebilen bir halka konulması,
Bu bölgedeki kaslara giden sinirlerin özel bir alet yardımı ile uyarılarak kasların kasılı tutulması uygulanır.
Kolostomi (karından dışkılama), ileri ve tüm tedavi girişimlerinin yetersiz olduğu durumlarda uygulanır.